Pages

Sunday, July 31, 2016

Updated Information: ANS Panel at the Modern Language Association Conference

http://www.americannamesociety.org/updated-information-ans-panel-at-the-modern-language-association-conference/



More information is now available about the ANS Panel at the Modern Language Association Conference, January 5-8th, 2017 in Philadelphia, PA.

The American Name Society will be holding a special panel under the theme of “Names and Multilingualism.” Multilingual and multicultural communities have been developed since the ancient world. The linguistic and cultural contacts within these communities have attracted the interest of a broad range of disciplines, where in some cases different strands have emerged.



For panelist abstracts and bios see Names and Multilingualism Information.


Friday, July 29, 2016

Behind the name of the next US president: “Hillary” or “Donald”

https://mashedradish.com/2016/07/29/behind-the-name-of-the-next-us-president-hillary-or-donald/



…and then there were two: Hillary and Donald. A week after Donald Trump accepted his party’s nomination for president, Hillary accepted hers, the first woman to be nominated by a major political party in US history. 
Running up to the big day in November, we’ll be hearing  a lot of these two names. So, what sort of etymological qualifications do Hillary and Donald bring to the White House?


Hillary

The name Hillary broke its own glass ceiling, onomastically speaking: It was originally a male name. According to Oxford’s Dictionary of First Names, Hillary comes from a medieval form of the Late Latin masculine name, Hilarius.



The Latin Hilarius means “cheerful.” It was formed from hilaris and taken from the Greek hilaros (ἱλαρός), also meaning “cheerful.” Greek’s hilaros is related to hilaos, “gracious” or “kindly.”
There may be a yet deeper root for these Latin and Greek descriptors, if we look to Proto-Indo-European: *sel-, which the American Heritage Dictionary of Indo-European Roots defines as “of good mood” and “to favor.” This root yields solace and silly, which originally meant “happy” and “prosperous.”
The name Hillary spread thanks to a 4th-century Gallo-Roman theologian, now saint, Hilarius of Poitiers. English observers honor St. Hilarius’ feast day on January 13, when one can celebrate Hilary-mass to usher in Hilary-tide. The timing of this feast was also used to mark court and academic sessions, hence Hilary term, at Oxford and Dublin.

By the late 19th century, Hillary became more popular  (and since exclusively so) for females. The double L spelling is a North Americanism.

Hilarius is a short way from hilarious, but this adjective is actually a late formation in the English language. The Oxford English Dictionary attributes it to Sir Walter Scott in 1823, when it meant, like its Latin and Greek forebears, “cheerful.” It soon characterized a “boisterous joy,” extended to and settling on “extremely funny” by 1925.


Donald

Sometimes with affection, sometimes with ridicule, and often with irony, Donald Trump often goes just by his first name: The Donald. Like his mother (and one of his golf courses), the name Donald hails from Scotland.



Donald is an Anglicized form of the Scottish Gaelic Domhnall. (The mh is pronounced more like a V. Domhnall also has its cousins across the Celtic languages.) Oxford’s Dictionary of First Names notes that the English spelling Donald was a misinterpretation of the original Gaelic and influenced by Germanic names that end with a D, like Ronald.

The Gaelic Domhnall literally means “world ruler.” Philologists think the ancient Celtic form was *dub-no-walos. This joins *dubno-, “world,” from an Indo-European root meaning “deep,” like the earth or ground, hence “world.” *Walos is anchored in *wal-, “to be strong,” seen in Latin-derived words like valor and value.

In the Middle Ages, many Scottish kings took the name Donald, as did St. Donald of Ogilvy, near Angus today. Clan Donald, also MacDonald (“son of Donald”), remains a major clan in the Scottish Highlands. 

***
The origins of Hillary and Donald are fitting in their own ways, aren’t they? Many want a wonkish Hillary Clinton to be more “cheerful,” a complaint others see as tinctured with sexism. As for Donald? Well, many can imagine he might just start taking down his buildings’ “Trump” signs to display some Celtic etymology instead.

Nicknames in Bashkir (Theoretical Aspects of Studying)

http://www.indjst.org/index.php/indjst/article/view/97691



Nicknames in Bashkir (Theoretical Aspects of Studying)


Affiliations

  • Sterlitamak branch of Bashkir State University, Sterlitamak, Russian Federation
  • Sibai Institute of Bashkir State University, Sibai, Russian Federation
  • Bashkir State University, Ufa, Russian Federation


Abstract


Background/Objectives: This research paper deals with the history of studying nicknames in Bashkir linguistics and discussion of scholarly works in science of Turkic languages illustrating linguistic, socio-cultural and historic aspects of nicknames.

Methods: To carry out systemic research of the history of studying nicknames in Bashkir linguistics, descriptive and historical methods were used in this research; elements of analysis and synthesis were also applied. While using the analysis method, we discovered the place for nicknames in the system of onomastic items as a whole.

Findings: Special attention is paid to the early use of such type of anthroponym in the Bashkir society and its social functions. The origin of the term 'nickname' and its components have been discovered. The authors describe categories of lexical units that served as nicknames for the Bashkirs in the past from a historic point of view. Collective nicknames and ethnonyms that are often closely linked in Bashkir are distinguished. According to the authors, a rural area has long been considered the place of highest circulation of nicknames. Attention is drawn to the fact that some individual and family nicknames, especially comonyms, became names of settlements with time. Our findings can facilitate development of descriptive lexicology. Some conclusions may be used for studying historical Bashkir grammar, Bashkir ethnography and cultural linguistics. Practical value of this research is that our findings may be relevant to compiling general and specific dictionaries, and materials of this article may be used in onomastic and ethnographic research.

Improvements: Novelty of the research consists in discovering the areas of nicknames functioning in the society in the past and identifying connection between these units of onomastics and history and culture of the Bashkir nation.

Keywords

Bashkir Linguistics, Nicknames, Onomastics, Study of Turkic Languages.
                

References


  • Raemguzhina ZM. Bashkir Anthroponymycon in View of Language Picture of the World (Aspects of Shaping and Specifics of Functioning). Ufa: Publishing house of the Ufa Branch of the Sholokhov Moscow State University for the Humanities; 2006.

  • Kusimova ТKh. Исемдљр донъяўында. Башќорт исемдљре ўЈЎлеге, башќорт ўљм рус телдљрендљ. [In the world of names. Dictionary Bashkir names in Bashkir and Russian languages]. Ufa: Bashkir Publishing House; 1991.

  • Gumilev LN. Ancient Turcomen. Academy of Sciences of the SSSR. Institute for Asian nations. Moscow: Tovarishchestvo Klyshnikov-Komarov and Co.; 1993

  • Makhpirov VU. Names of the ancient ancestors. Almaty: Institute of Oriental Studies of the Russian Academy of Sciences; 1997.

  • Begmatov EA. Anthroponymics of Uzbek: Abstract of PhD thesis in Philology. Tashkent: Nauka; 1965.

  • Sadykov ZA. A system of Azerbaijani names. Tiurkskaia onomastika. Nauka: Alma-Ata; 1984.

  • Pashaev AM. Nicknames in Azerbaijani: Abstract of PhD thesis in Philology. Baku; 1987.

  • Gadzhieva IZ. Nicknames (ayama) in Azerbaijani. Onomastika Kavkaza: Inter-Institutional Collection of Articles. Ordzhonikidze: Sogu; 1980.

  • Zhanuzakov ТZh. Personal and individual names in Kazakh: Abstract of PhD thesis in Philology. Alma-Ata; 1960.

  • Shubaeva BK. Kazakh surnames. In: Onomastika Povolzhia. 2. Gorkii. 1971. p. 100-3.

  • Khozhalepesova YuN. Nicknames in the system of Karakalpak anthroponimia: Abstract of PhD Thesis in Philology. Nukus; 1995.

  • Sattarov G. Татар антропонимикасы. [Tatar anthroponimics]. Kazan: University of Kazan Press; 1990.

  • Gasimova SI. Historical and linguistic analysis of Tatar nicknames: Thesis of PhD in philology. Kazan; 2006.

  • Shailukhov AG. Semantics of individual nicknames in Tatar dialects. Onomastika Povolzhia. Saransk; 1976. P. 57-60.

  • Streltsova МYu. Nicknames in Russian: Denotative types and structural and semantic models. Vladivostok: AKD; 2010.

  • Koshgarii М. Дивану лугат ит турк (индекс - лугат). Tashkent; 1960.

  • Gordlevskii VА. Historical Works. Vol. 1. Nauka: Moscow; 1960.

  • Baskakov NА. Russian surnames of Turkic origin. Moscow: Mishel; 1993.

  • Khalikova RKh. Anthroponyms in Bashkir documents of the 18th century. Ufa; Onomastika Povolzhia; 1973; 3:113-5.

  • Karabaev МI. Башќорт ономастикаўы: уќыу ќулланмаўы [Bashkir onomastika: Textbook.] Ufa; 2015.

  • Karabaev MI, Abdullina GR, Ishkildina ZK. Bashkir onomatology in the light of modern linguistics. Mediterranean Journal of Social Sciences. 2015; 6(3)S3:73-82.

  • Karabaev M, Abdullina G. Bashkir anthroponomy. Modern European Researches. Salzburg: Austria; 2015; 3:73-7.

  • Amirgalina GA, Abdullina GR. About classification of Bashkir nicknames by theme-based sub-groups. Proceedings of the 7th International Scientific Conference on Word, Statement, Text in the Cognitive, Pragmatic and Culturological Aspects. Encyclopedia: Cheliabinsk; 2014. p. 233-5.

  • Abdullina GR, Amirgalina GA. Bashkir nicknames associated with internal psychological specifics of the man. E-Journal Concept. 2015; 13(3-13):3616–20. Available from: http://e-koncept.ru/2015/85724.htm

  • Khusainov GB. The voice of centuries (in Bashkir). Ufa: Kitap Bashkir Publishing House; 1984.

If you do not know where Bashkortostan :



РЕКВИЕМ ФИЛОЛОГИЧЕСКИЙ. ПАМЯТИ Е. ОТИНА

http://azbuka.in.ua/rekviem-filologicheskij-pamyati-e-s-otina/


РЕКВИЕМ ФИЛОЛОГИЧЕСКИЙ. ПАМЯТИ Е. ОТИНА  

Реквием филологический. Памяти Е. С. Отина. Сборник научных трудов / ФГИИ «Азбука». – К.: Издательский дом Дмитрия Бураго, 2015. – 640 с.

СОДЕРЖАНИЕ

О НАУЧНОМ НАСЛЕДИИ ЕВГЕНИЯ СТЕПАНОВИЧА ОТИНА

Новикова М. А. (Симферополь)  Певец Донской земли
Отзыв о диссертации Е. С. Отина «Гидронимия Юго-Восточной Украины», представленной на соискание ученой степени доктора филологических наук (Донецк, 1973)
Калинкин В. М. (Донецк) Е. С. Отин – подвижник науки и человек
Шапошников А. К. (Москва) Памяти проф. Е. С. Отина. Новороссия первоначальная.
Топонимические и топографические 
свидетельства (по состоянию на 1774/5 г.)

ЯЗЫК И ОБЩЕСТВО
Верещагин Е. М. (Москва) Имянаречение и осьморица 
Іваненко О. В. (Київ) Грецькі легенди Криму: скелі Адалари (спроба семан-
тичної реконструкції міфологічних сюжетів) 
Колесов В. В. (Санкт-Петербург) Концептуальное поле русского сознания:
концепты «власть», «закон» и «народ» 

Кравченко В. А (Мариуполь) Путь из греков в… славяне
(Об этнической переориентации фамилий приазовских греков) 
Науменко А. М. (Миколаїв) Псевдогіпотези й псевдотеорії у сучасному
українознавстві 

ИСТОРИЯ ЯЗЫКА
Добродомов И. Г. (Москва) Из лексики поволжско-среднеазиатского пиджина
Царенко Е. И. (Донецк) Непродуктивные словообразовательные элементы в языке кечуа 

ЭТИМОЛОГИЯ
Илиади А. И. (Кировоград) Этимологические заметки по славянской лексике

ОНОМАСТИКА
Архипов А.Б. (Москва)  К топографии Мамаева побоища
Варникова Е. Н. (Вологда) Две словообразовательные модели в русской кинонимии
Иванова Л. П. (Киев) Заимствованные коннотонимы в лингвоимагологи-
ческом аспекте
Карпенко О. Ю., Дідур Ю. І. (Одеса) Структурні типи ергонімів
Керова Л. В. (Донецк) Структурные и семантические особенности личных
имен в английском и немецком именниках
Киселева Е. В. (Донецк) Онимные и отонимные окказионализмы, создан-
ные ad hoc (на материале англоязычной публицистики) 
Крюкова И. В. (Волгоград) Семантическая жизнь коннотативного топо-
нима Урюпинск
Кудрейко І. О. (Донецьк) Урбаноніми Запоріжжя, Одеси, Тернополя,
Хмельницького: лінгвокультурологічний аспект 
Насакина С. В. (Одесса) Эмоционально-экспрессивная функция
собственных имен в рекламных текстах фармацевтических препаратов
Неклесова В. Ю. (Одеса) Етноцентричні та космоцентричні хрононіми
Першина К. П. (Донецк) О вариативности гидронимов (функциональный аспект)
Петров А. В. (Симферополь) Топоним в составе сравнительной конструкции русского языка
Пристайко Т. С. (Днепропетровск) Образование отфразеологических
номинаций лиц в русском языке последних лет
Сегал Н. А. (Симферополь) Когнитивный потенциал топонимов в политическом тексте
Сидоренко Е. Н. (Мариуполь) Из истории исследования эргонимов
Сироткина Т. А. (Сургут) Коннотативные имена собственные в живой
речи носителей говора
Соснина Л. В. (Донецк) Ономасиологические классы деривационных композитов
Супрун В. И. (Волгоград) Ономастический и диалектный материал в доку-
ментах государственного архива волгоградской области 
Ткаченко Г. В. (Одесса) Особливостi репрезентації хрематонімів в V колі
індивідуального хрематонімного фрейму
Ходоренко А. В. (Днепропетровск) «Субъективная» семантика наименований групп лиц

ЛИНГВИСТИКА
Гусева Е. И. (Мариуполь) Homo loquens и концепт «слово» 
Теркулов В. И. (Донецк) Два типа эквивалентности «слово – словосочетание»
в толково-словообразовательном словаре сложносокращенных слов русского языка»
Филатова Е. В. (Донецк) Проблема синтаксиса в свете синтагматической
теории речи и основных субъектов речевой деятельности 
Эмирова А. М. (Симферополь) Способы образования крымскотатарских фразеологических единиц
Ярошенко Н А. (Донецк) Общая характеристика пропозиционально-
фреймовой структуры словообразовательного гнезда существитель-
ного вера

ЯЗЫК ХУДОЖЕСТВЕННОй ЛИТЕРАТУРЫ
Иванова Н. И. (Горловка) Экспансия вставок (исповедь Ставрогина)

ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИЕ
Квашина Л. П. (Донецк) На границе литературы и жизни: стратегия жанра
 (Андрей Тургенев и Григорий Печорин)

Кочетова С. А. (Горловка) Смысл названия романа М. Алданова «начало
конца» как доминантная модель художественного повествования 
Ланская О. В. (Липецк) Салон А. П. Шерер в 1812 году: язіковое воплоще-
ние пространства (на материале романа Л. Н. Толстого «Война и мир»)
Пахарева Т. А. (Киев) Творчество Б. Ахмадулиной и лингвоцентричная
поэтическая парадигма 
Сорокин А. А. (Донецк) Социальный человек романа «Затея» А. А. Зино-
вьева
Федоров В. В. (Донецк) Автор и его бытие

ПОЭТОНИМОЛОГИЯ
Касьяненко Н. Е. (Донецк) Особенности именования персонажей в рома-
не-фэнтези В. Русанова «Закатный ураган»
Ковалев Г. Ф. (Воронеж) О пвсевдонимах отечественных писателей 
Логвинова И. В. (Москваа) Поэтика в драматургии Л. Тика
Мудрова Н. В. (Запорожье) Особенности поэтики именования персона-
жей в современном английском романе 
Федотова К. С. (Донецк) Поэтика “римских” стихотворений Н. Гумилёва 
Шестакова Л. Л. , Кулева А. С. (Москва) Иноязычные   топонимы  в   по-
эзии Серебряного века (по материалам «Словаря языка русской поэзии
ХХ века»)

Библиография научных трудов проф. Е. С. Отина (2007–2014 гг.) 

Thursday, July 28, 2016

Poétique des noms de personnage et esthétique réaliste dans la comédie humaine de Balzac

http://www.theses.fr/s61014

'Faire concurrence à l'état civil : poétique des noms de personnage et esthétique réaliste dans la comédie humaine de Balzac'.


par Ada Smaniotto

Thèse de doctorat en Littératures française et francophone
Sous la direction de Alain Vaillant.
Thèses en préparation à Paris 10 , dans le cadre de Ecole doctorale Lettres, langues, spectacles (Nanterre) depuis le 27-10-2010 .

  • Résumé

    Dans « l'avant-propos » de la comédie humaine, balzac affirme sa volonté de « faire concurrence à l'état civil ». cette formule souligne l'ambition de balzac : afin de rendre compte de la totalité du réel, il construit un univers peuplé d'êtres fictifs et dresse, face à la réalité enregistrée par l'état civil, une autre réalité, enregistrée elle par la comédie humaine. mais cette « concurrence » littéraire avec l'état civil passe avant tout par la volonté balzacienne de s'arroger le pouvoir suprême de l'état civil – celui de nommer. l'étude synthétique des noms des personnages de la comédie humaine permet une nouvelle lecture de l'œuvre de balzac. l'inventaire précis des noms de personnages dans la comédie humaine révèle ainsi la gestion singulière par balzac du stock onomastique dont il dispose, entre saturation progressive des « noms reparaissants » et invention permanente, et témoigne de la macro-genèse de l'ensemble textuel de la comédie humaine. l'étude de la motivation onomastique des noms de personnages souligne quant à elle la résistance balzacienne à la simple vraisemblance, due sans doute à sa volonté de « faire concurrence à l'état civil ». le système des noms de personnages dans la comédie humaine – pivot de l'illusion romanesque – est ainsi au cœur de la question du rapport au réel de cette œuvre : l'« état civil » romanesque mis en place par balzac n'est pas la pure reproduction de l'état civil réel. par sa nature motivée mais aussi par la distribution même des différents noms aux personnages, il ébranle le système social réel des noms, illustrant de la sorte l'émergence du sentiment de l'individu propre à la france révolutionnée du xixe siècle.

Monday, July 18, 2016

American Name Society is seeking New Officers

http://www.americannamesociety.org/seeking-new-ans-officers/



Ever thought about getting more involved with the American Name Society but did not know how?  Here is your opportunity!  The American Name Society is currently looking for a few good people who are interested in joining the Executive Council.  Starting January 2017, new officers will be needed to fill two positions: 1.) Member-at-Large; and 2.) Information Officer. To apply for one or both of these positions, please complete and return the ANS 2017 Application Form and email it to Dr. I. M Nick (mavi.yaz@web.de).



Member-at-large (2017-2020)

The person elected to this position will serve as a voting member of the Executive Council (EC) and is expected to participate actively in the legislative decision-making involved in resolutions and motions placed before the EC.  In addition to these duties, members-at-large serve on various auxiliary sub-committees to, for example, help with the nomination of new officers, coordination of the annual conference, and organization of allied conferences.  Officers in this position can renew their term of service twice.

Information Officer (2017-2020)

The person elected to this position will be responsible for maintaining the ANS internet presence via our website as well as Facebook and Twitter. The main duties for this position include the following: updating the news page of the ANS website on a weekly basis; posting special alerts (e.g. conference announcements, calls for papers, ANS newsletters); responding to requests made via the Facebook and twitter accounts; and adding books that are reviewed in NAMES to the ANS Amazon Wishlist.  The person chosen for this position must not only be highly computer literate, but also an avid user of social media.  Experience in using wordpress is desirable but not mandatory.  Training will be provided. The new Information Officer must also have excellent writing and time-management skills as well as a high level of creativity.  The Information Officer will work very closely with the ANS President and Vice President throughout the year.

Saturday, July 16, 2016

Call for papers “Naming Rights and the Cultural Landscapes of Neoliberal Urbanism”

Hi all,

The call-for-papers below is especially relevant to those studying the politics of urban place naming, so please do consider submitting an abstract.

Cheers



*******************************************************************************************
CALL-FOR-PAPERS
 
Special Issue to be Submitted to Urban Studies:
“Naming Rights and the Cultural Landscapes of Neoliberal Urbanism”


 
Guest Editors:
Reuben Rose-Redwood, University of Victoria
Jani Vuolteenaho, University of Turku
Craig Young, Manchester Metropolitan University
Duncan Light, Bournemouth University
 
 
From the First Gulf Bank Metro Station in Dubai, UAE, to the 1-800-ASK-GARY Amphitheatre in Tampa, Florida, a growing number of city and state governments around the world are selling the naming rights for public infrastructure and civic facilities to corporations and wealthy elites. Proponents argue that the sale of naming rights offers an innovative strategy to generate municipal revenue without raising taxes, whereas critics maintain that naming rights programs commercialize, and thus erode the democratic value of, public spaces. Since the selling of naming rights has been a commonplace practice in the realm of professional sports for decades, it is not surprising that a sizable body of literature has examined naming rights sponsorships for sports stadia and recreational arenas (e.g., Boyd 2000; Bartow 2007; Leeds, Leeds, and Pistolet 2007; Blackshaw 2012). Yet, despite the proliferation of municipal naming rights policies in recent years, very little urban scholarship has critically examined the use of naming rights as a spatial strategy of neoliberal urbanism (Rose-Redwood, Alderman, and Azaryahu 2010; Rose-Redwood 2011; Medway and Warnaby 2014; Light and Young 2015).
 
The proposed special issue seeks to contribute to critical urban studies by examining the political economy and cultural politics of urban naming rights. The broader aim of this special issue is to explore how neoliberal policies are remaking the cultural landscapes of contemporary cities through the privatization of the spatial identities of public places. In doing so, our aim is to bring together political-economic scholarship on entrepreneurial urbanism and the neoliberal city (Hackworth 2007; Ward 2008) with contemporary research in critical toponymy on the cultural politics of place naming (Berg and Vuolteenaho 2009).
 
We are particularly interested in showcasing scholarship that examines any of the following themes:
 
· political struggles over the planning, adoption, and implementation of urban naming rights policies, programs, or agreements

· economic outcomes of urban naming rights programs in cities of varying sizes

· the cultural reception of commodified place names in everyday speech and the spatial imaginaries of everyday urban life

· the relation between urban naming rights and broader processes of neoliberal urbanization
 
We welcome both in-depth case studies and comparative urban analyses as well as submissions that advance critical theorizations of naming rights from a variety of disciplinary perspectives.
 
Abstract Submission: If you are interested in contributing to this special issue, please submit your name, affiliation, paper title, and a 200-word abstract to redwood@uvic.ca by no later than August 15.  
 
Once all abstracts have been received, a full Special Issue Proposal for this theme issue will be submitted to the journal, Urban Studies.
 
 
References
 
Bartow, A. (2007). “Trademarks of Privilege: Naming Rights and the Physical Public Domain.” UC David Law Review 40(1): 919-970.
Berg, L. and Vuolteenaho, J., eds. (2009). Critical Toponymies: The Contested Politics of Place Naming. Farnham: Ashgate.
Blackshaw, I. (2012). Sports Marketing Agreements: Legal, Fiscal and Practical Aspects. The Hague, Netherlands: Springer.
Boyd, J. (2000). “Selling Home: Corporate Stadium Names and the Destruction of Commemoration.”Journal of Applied Communication Research 28(4): 330-346.
Hackworth, J. (2007). The Neoliberal City: Governance, Ideology and Development in American Urbanism. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Leeds, E., Leeds, M., and Pistolet, I. (2007). “A Stadium by Any Other Name: The Value of Naming Rights.”Journal of Sports Economics 8(6): 581-595.
Light, D. and Young, C. (2015). “Toponymic Commodification: Exploring the Economic Dimensions of Urban Place Naming,” International Journal of Urban and Regional Research 39(3): 435-450.
Medway, D. and Warnaby, G. (2014). “What’s in a Name? Place Branding and Toponymic Commodification,” Environment and Planning A 46(1): 153-167.
Rose-Redwood, R. (2011), “Rethinking the Agenda of Political Toponymy.” ACME: An International E-Journal for Critical Geographies 10(1): 34-41.
Rose-Redwood, R., Alderman, D., and Azaryahu, M. (2010). “Geographies of Toponymic Inscription: New Directions in Critical Place-Name Studies.” Progress in Human Geography 34 (4): 453-470.
Ward, K. (2008). Entrepreneurial Urbanism. London: Routledge.


--------------------------------------------------------------------
Reuben S. Rose-Redwood, Ph.D.
Associate Professor
Department of Geography
University of Victoria
Victoria, B.C., V8P 5C2, Canada
redwood@uvic.ca
http://people.geog.uvic.ca/Reuben
http://uvic.academia.edu/ReubenRoseRedwood


Monday, July 11, 2016

Atlas Digital Onomastique de la Péninsule Ibérique Antique

http://ausonius-dh.u-bordeaux-montaigne.fr/ADOPIA/index.php


Présentation du projet

Les noms de personne sont une source fondamentale de l’histoire des sociétés anciennes, parce que l’onomastique est le reflet de l’identité culturelle, sociale et géographique des individus. Son apport est donc essentiel pour analyser les relations familiales et l’organisation sociale des communautés civiques provinciales et pour mesurer les transformations culturelles qu’ont connues au fil des siècles les populations de l’Empire romain.
Sur ce point, la péninsule Ibérique a bénéficié d’une longue tradition de recherche illustrée par les travaux de grands savants comme María Lourdes Albertos Firmat et Jürgen Untermann, et, en 2003, par l’Atlas antroponímico de la Lusitania romana, publié par l’Institut Ausonius (Université Michel-de-Montaigne-Bordeaux III) et la Fundación de Estudios Romanos (Museo Nacional de Arte Romano, Mérida) et réalisé par le « Grupo Mérida », réseau de recherche international qui a réuni des chercheurs d’Espagne, du Portugal, de France et du Canada.
Résultat d’une décennie de recherche, cet ouvrage qui a fait date, représente une étape fondamentale dans la recherche onomastique sur l’Empire romain. Il met à la disposition de la communauté scientifique un instrument de travail indispensable. Partant de toutes les informations disponibles jusqu’à 2002, il offre, en 339 cartes et en 2030 noms recensés, un éclairage particulier et original sur la société de la province de Lusitanie du Haut-Empire.
ADOPIA est la continuation de ce projet, dans une version digitale et dynamique qui combine une recherche épigraphique innovante et tous les avantages des nouvelles technologies puisque le format digital permet l’introduction rapide de toutes les nouveautés épigraphiques, c’est-à-dire la  constante actualisation des données.
Les possibilités qu’offrent les humanités numériques ajoutent ainsi une valeur et un impact considérables aux informations disponibles, car ADOPIA propose des recherches simples et avancées sur les noms et les dénominations de personnes attestés en Lusitanie, dont le détail est aussi immédiatement accessible par la cartographie qui les accompagne. Dans un futur proche, ADOPIA accueillera les données onomastiques de deux autres provinces hispaniques, la Bétique et l’Hispanie citérieure.

Équipe de recherche

Équipe de recherche ADOPIA (Lusitania)

 

Directeurs :

  • Jonathan EDMONDSON – Milagros NAVARRO CABALLERO

Responsable technique :

  • Nathalie PRÉVÔT

Membres  :

  • Jean-Pierre BOST (Institut Ausonius, CNRS-Université de Bordeaux-Montaigne, Labex LaScArBx)
  • Jonathan EDMONDSON (York University / Université York, Toronto)
est professeur d’histoire romaine à l’Université York (Toronto). Son activité scientifique se centre dans l’étude de la histoire sociale, économique et culturelle de l’Hispanie romaine, surtout la Lusitanie, et dans l’épigraphie latine de la péninsule Ibérique, en particulier, d’Augusta Emerita (Mérida). Il est auteur des ouvrages Imagen y Memoria. Monumentos funerarios con retratos en la colonia Augusta Emerita (avec T. Nogales Basarrate et W. Trillmich, 2001) et Granite Funerary Stelae from Augusta Emerita (2006). Au même temps il a récemment édité (en collaboration avec Christer Bruun) The Oxford Handbook of Roman Epigraphy (2015). Il travaille actuellement dans la préparation du fascicule sur les inscriptions funéraires urbaines d’Augusta Emerita pour la deuxième édition du C.I.L. II et da,s la publication d’un corpus de toutes les nouvelles inscriptions funéraires découvertes depuis 1990 dans les fouilles urbaines de Mérida.  En outre, il a publié une série d’articles sur la famille romaine et les spectacles publics dans le monde romain. Il est actuellement co-directeur du projet ADOPIA.  
  • Joaquín GORROCHATEGUI (Universidad del Pais Vasco)
  • Amílcar GUERRA (Universidade de Lisboa)
  • Rosario HERNANDO SOBRINO (Universidad Complutense de Madrid)
  • Milagros NAVARRO CABALLERO (Institut Ausonius, CNRS-Université de Bordeaux-Montaigne, Labex LaScArBx)
est Directeur de Recherche au CNRS. Son activité scientifique se centre dans l’étude des sociétés antiques de la péninsule Ibérique  et des Gaules, à partir d’une méthode essentiellement épigraphique. Outre la publication des corpora épigraphiques comme celui de Bordeaux, Labitolosa, Teruel ou Bilbilis, ses travaux de recherche se sont surtout occupés de l’onomastique antique et des élites locales, en particulière des femmes. Actuellement, elle est directeur scientifique de la base de données épigraphique PETRAE, avec laquelle elle collabore avec la communauté internationale dans la fédération de base de données EAGLE. Elle est la responsable de la compilation et l’étude de l’épigraphie latine de l’Aquitaine antique et de sa publication dans la collection ILA : Inscriptions latines de l’Aquitaine. Elle s’occupe concrètement d’étudier les inscriptions des Bituriges Cubi. Elle dirige la réalisation de l’Atlas anthroponymique de l’Aquitaine antique, ainsi que du projet ADOPIA.
  • Juan José PALAO VICENTE (Universidad de Salamanca)
  • Manuel SALINAS DE FRÍAS (Universidad de Salamanca)
  • José María VALLEJO RUIZ (Universidad del Pais Vasco)
  • Mercedes ORIA SEGURA (Universidad de Sevilla)
  • Armando REDENTOR (Centro de Investigação de Montanha (CIMO), Bragança) 

Équipe de recherche de l’Atlas antroponímico de la Lusitania romana (Merida - Bordeaux, 2003)

  • Ángela ALONSO SÁNCHEZ (Universidad de Extremadura)
  • Jean-Pierre BOST (Institut Ausonius, CNRS-Université de Bordeaux-Montaigne, Labex LaScArBx)
  • Enrique CERRILLO Y MARTÍN DE CÁCERES (Universidad de Extremadura)
  • Julián DE FRANCISCO MARTÍN (Universidad de Oviedo)
  • José D’ENCARNAÇÃO (Universidade de Coimbra)
  • Jonathan EDMONDSON (York University, Toronto)
  • José María FERNÁNDEZ CORRALES (Universidad de Extremadura)
  • Marta GONZÁLEZ HERRERO (Universidad de Oviedo)
  • Joaquín GORROCHATEGUI (Universidad de País Vasco)
  • Marta JIMÉNEZ LOSA (Universidad de Cantabria)
  • José Luis MELENA (Universidad de País Vasco)
  • Milagros NAVARRO CABALLERO (Institut Ausonius, CNRS-Université de Bordeaux-Montaigne, Labex LaScArBx)
  • Mercedes ORIA SEGURA (Universidad de Sevilla)
  • Juan José PALAO VICENTRE (Universidad de Salamanca)
  • José Luis RAMÍREZ SÁDABA (Universidad de Cantabria)
  • Manuel SALINAS DE FRÍAS (Universidad de Salamanca)
  • Alain TRANOY (Université de Poitiers)
  • José María VALLEJO RUIZ (Universidad de País Vasco)
  • †João Luís Inês VAZ (Universidade Católica de Viseu)

Spatial Boundaries and Transitions in Language and Interaction – Perspectives from Linguistics and Geography

http://www.igdd.org/international-conference-spatial-boundaries-and-transitions-in-language-and-interaction-perspectives-from-linguistics-and-geography/

International Conference: Spatial Boundaries and Transitions in Language and Interaction – Perspectives from Linguistics and Geography


International Conference: Spatial Boundaries and Transitions in Language and Interaction – Perspectives from Linguistics and Geography



April 23-28, 2017, Monte Verità, Ascona

Conference website: http://www.spur.uzh.ch/boundaries

Spatial boundaries can be considered as real or imaginary lines separating two things. Hence we may find natural, social, linguistic or geographical boundaries. Boundaries are often visualized on maps, and the scientific discipline most obviously concerned with them is geography. Within linguistics, the fields of dialectology and typology are traditionally concerned with boundaries, in that they mark linguistic areas on maps. Aside from this local scale, interactional spaces emerge in concrete social situations. It is this micro level of face-to-face interaction and its delimination of being „inside“ and „outside“ that provides the focus of interactional linguistics. Linguistic boundaries are never clear-cut, but are better characterised as overlapping transitional spaces because of myriads of interaction episodes arising from migration and urbanisation. Moreover, human interaction is being transformed by new communication technologies dissolving physical boundaries, while socio-cultural and linguistic ones may persist.



The interdisciplinary symposium „Spatial boundaries and transitions in language and interaction“, organized by the University Research Priority Program (URPP) „Language and Space“ (University of Zurich) will combine perspectives from geography and linguistics, bringing together eminent experts and highly qualified young researchers from various linguistic fields (including contact linguistics, dialectology, sociolinguistics, cognitive linguistics and conversation analysis); cultural and human geography, anthropology, and geographical information science. It will address the role of boundaries and transitions at different levels, theoretically as well as empirically, and will bring focus to the methodological underpinnings of a wide range of relevant approaches.

Core Topics and Sessions:
The relevant disciplinary perspectives with regard to spatial boundaries will be covered by talks from eminent experts. These include the roles of spatial boundaries within linguistic areas, within human geography, within interactional spaces, and within GIScience. The core topics of the conference will be developed within four sessions dedicated to different ways of conceiving, and representing spatial boundaries. The sessions will be introduced by renowned experts in their field of research. An evening talk open to the interested public will discuss very current issues of migration, borders and boundaries from an interdisciplinary perspective.

Invited Speakers:
Peter Auer
Christian Berndt
Nick Enfield
Frans Gregersen
Tom Güldemann
Setha Low
Dan Montello
Barbara Tversky
Ruth Wodak



We call for papers in the following sessions:

Session 1 will discuss the ways in which physical boundaries are treated in linguistics, conversation analysis, social geography and the social sciences. Physical boundaries are most prominent as natural boundaries (such as mountains or rivers) but also comprise built boundaries in terms of architecture (leading to entities such as cities, districts, buildings or rooms). Physical boundaries are known to have impacts on linguistic and social differences and are accordingly claimed to establish relevant linguistic and social areas ranging from face to-face interactional spaces to regional communities. Nevertheless, their status as material givens has long been challenged from different points of view. Take, for instance, the classical sociological argument that boundaries should not be taken as spatial facts with social impact but as social facts with spatial forms. The theoretical as well as methodological and empirical question then is to account for the social construction of boundaries without neglecting their physical and material manifestations. Talks related to this question may address the formation of physical boundaries within concrete settings of face-to-face interaction, within urban public spheres or larger regional areas.

Session 2 is dedicated to boundaries of linguistic areas and socio-cultural interaction. It focuses on factors that play a role in shaping external and internal boundaries of linguistic areas. Determining the boundaries of linguistic areas is a notoriously difficult task. The main reason for this is that linguistic areas are complex multi-faceted constructs. For instance, areas with shared linguistic features are not necessarily congruent with climate zones or areas with shared socio-cultural values. At the level of interpersonal interaction, intergroup attitudes can override the general tendency of interlocutors to converge in conversation and therefore contribute to the maintenance of boundaries. We explicitly encourage a multi-disciplinary dialogue, in order to increase our understanding of the interaction between linguistic, socio-cultural, and ecological factors that may impede contact between speakers of different languages or language varieties and therefore contribute to shaping the boundaries of linguistic areas.

Session 3 is concerned with the encoding of space in language describing geographical objects, such as mountains and valleys, and relationships between them. How are such places referred to in language? Is their linguistic categorization clear-cut or vague, on which factors does this depend and what implications does this have for communication? Talks in this session will address categorization of geographic objects from multiple perspectives including (cognitive) semantics, deixis and expression of spatial relations in language, linguistic diversity and onomastics, and work linking representations of geographic objects to language.

Session 4 concerns shifting boundaries in time and space, the diffusion and disappearance of linguistic features in dialect contact (with regard to syntax, morphology, phonology, and the lexicon), but also the dissolution of boundaries as in virtual space or as a consequence of migration. As mobility and migration are at last blurring the boundaries between linguistic regions, how do people describe themselves and how does this conform to regions as they are conventionally thought of? In a wider perspective, research questions in this session also concern self assignment and identity construction: what labels do we assign ourselves in cultural, ethnic and linguistic terms? Topics of this session may also include: qualitative and quantitative methods in linguistic geography and variational linguistics, the description/determination of boundaries with regard to linguistic change.
See the PDF-version of the call for papers for submission details and further information:

http://www.spur.uzh.ch/dam/jcr:0c8bb3a1-39d2-4b21-bea0-585db54f737e/CfpBoundaries2017-MonteVerita.pdf

Organization:


Elvira Glaser, Heiko Hausendorf (both University of Zurich, Department of German Studies and URPP Language and Space), Paul Longley (University College London, Department of Geography), Agnes Kolmer, Charlotte Meisner, Raffaela Zaugg (URPP Language and Space)

Scientific Committee:
Wolfgang Behr, Christa Dürscheid, Elvira Glaser, Susanne Günthner, Jonathan Harrington, Heiko Hausendorf, Christian Heath, Marianne Hundt, Wolfgang Kesselheim, Alfred Lameli, Adam Ledgeway, Angelika Linke, Paul Longley, Anke Lüdeling, Damaris Nübling, Dennis Preston, Ross Purves, Hanna Ruch, Joe Salmons, Tanja Samardžić, Daniel Schreier, Barbara Sonnenhauser, Bernhard Tschofen, Rik van Gijn, Richard Watts, Robert Weibel, Paul Widmer

Contact:
URPP Language and Space
University of Zurich
Freiestrasse 16
CH-8032 Zürich
Phone: +41 44 634 57 47
E-Mail: boundaries2017@spur.uzh.ch

Erlangen. Historisches Ortsnamenbuch von Bayern

http://www.onomastikblog.de/artikel/ni-rezensionen/erlangen/

Rez.: Erlangen. Ehemaliger Stadt- und Landkreis

Dorothea Fastnacht: Erlangen. Ehemaliger Stadt- und Landkreis (= Historisches Ortsnamenbuch von Bayern. Mittelfranken. Band 7) München: Kommission für bayerische Landesgeschichte 2015, 668 S., 1 Karte. – ISBN: 978-3-7696-6869-8, Preis: EUR 49,00.
Rezensiert von Antonius Reith, Erlangen


In ihrem nunmehr dritten „Historischen Ortsnamenbuch von Bayern“ hat Dorothea Fastnacht nach den oberfränkischen Landkreisen Ebermannstadt (Dissertation) und Staffelstein jetzt den ehemaligen mittelfränkischen Stadt- und Landkreis Erlangen bearbeitet. In gewohnter sprachwissenschaftlicher wie historischer Genauigkeit werden die Namen aller bestehenden und abgegangenen Siedlungen des Untersuchungsgebietes belegt und sprachlich erklärt, wobei die onomasiologischen Ergebnisse zusammen mit den geschichtlichen Nachrichten unter Heranziehung ur- und frühgeschichtlicher, archäologischer und geographischer Befunde auch zur Darstellung der Siedlungsgeschichte im Einleitungsteil dienen. Damit folgt der Band in Aufbau und Methode den Richtlinien zur Bearbeitung des „Historischen Ortsnamenbuches von Bayern“ von 1990 (Anm. 1). Die Ergänzungen dazu von 2011 (Anm. 2) fordern allerdings zu knappen Belegreihen auf, was Fastnacht weitgehend ignoriert, jedoch mit dem schlüssigen Argument, dass für das untersuchte Gebiet kein Band des Historischen Atlas von Bayern vorliegt. Tatsächlich sind lediglich die drei 1967 in die Stadt Erlangen eingegliederten Dörfer Häusling, Kosbach und Steudach im Atlas Höchstadt-Herzogenaurach (Anm. 3) aufgeführt, ein Band Erlangen existiert nicht. Daher bringt Fastnacht in den Ortsartikeln nicht nur die wichtigen Erstbelege und die Ortsnamenvarianten, sondern sie stellt auch sehr umfangreiches Material zur Besitzgeschichte der jeweiligen Siedlung vor. Somit liefert sie sozusagen nebenbei eine vorzügliche Quellensammlung, die für die Lokalgeschichte von fundamentaler Bedeutung ist und die auf Grund der zahlreichen angeführten Personennamen auch der Familienforschung dienen kann. Das so entstandene (ge-)wichtige Opus erläutert rund 100 Orts- und Gewässernamen und umfasst 533 Seiten zuzüglich einer 135-seitigen Einleitung. Für den sprachwissenschaftlich nicht gebildeten Leser mag diese Detailfülle neben dem umfangreichen Anmerkungsapparat „dank aller Gelehrtheit erschlagend“ wirken, wie der Berichterstatter der Erlanger Nachrichten in seiner Reportage über die Präsentation des Bandes am 10.3.2016 in Schloss Atzelsberg bei Erlangen feststellte. (Anm. 4) Dennoch, so fährt der Verfasser des Zeitungsartikels sinngemäß fort, ist Dorothea Fastnacht ein neues Standardwerk gelungen, mit dem sich die Sprachwissenschaftlerin selbst ein Denkmal gesetzt hat.



Die Einleitung bringt nach einem Überblick über die geographischen Grundlagen und die archäologische Befundlage eine Besprechung der drei vorgermanischen Gewässernamen Regnitz, Pegnitz und Zenn. Zu diesen werden die unterschiedlichen Forschungsmeinungen vorgestellt und gegeneinander abgewogen. Relativ neu scheint die Deutung ‘die Glänzendeʼ (von der uridg. Verbalwurzel *radh ‘strahlen, glänzenʼ) für die Regnitz und die mögliche Herleitung des Namens Pegnitz von der idg. Wurzel *bhāg- ‘Bucheʼ. Beim keltischen Gewässernamen Zenn hätte die herangezogene altbritischen Form *Tan- vielleicht mit Greule (Anm. 5) noch als Verbaladjektiv zu *teh2 ‘tauen, schmelzenʼ bedacht werden können.

Der Erlanger Raum ist in mehrfacher Hinsicht zweigeteilt, wie Fastnacht im Vorwort behauptet und mit Hinweisen auf die beiden Hauptphasen der Siedlungsgeschichte im Gebiet des Altlandkreises Erlangen belegt. Abgesehen von der später behandelten neuzeitlichen Nachsiedlung werden drei Hauptphasen der Besiedlung des Untersuchungsgebiets im Spiegel der Ortsnamen dargestellt.
Für die erste Phase bis etwa 750 n. Chr. liegen keine schriftlichen Namenbelege vor. Der Autorin gelingt es jedoch, durch Darstellung großräumiger Zusammenhänge, hier speziell der durch die Regnitzfurche westlich des Flusses verlaufenden sog. Frankenstraße, sowie durch Analyse der Gewässernamen ein schlüssiges Bild der frühen Besiedlung zu entwerfen. Für die folgende Phase von der Karolingerzeit bis zur Gründung des Bistums Bamberg 1007 sind mit Büchenbach (996), Erlangen (1002), Kleinseebach, Möhrendorf und Wellerstadt (jeweils 1007) nur fünf Ortsnamen im Untersuchungsgebiet urkundlich gesichert. Dennoch entsteht beim interessierten Leser eine klare Vorstellung von der Besiedlung des Erlanger Gebietes bis zur Zeit der Bamberger Bistumsgründung. Dies geschieht durch die Erklärung der Gaunamen, die Diskussion der Gaugrenzen, die Darstellung der Forstorganisation und die ausführliche Erläuterung von älteren Ortsnamenschichten mit Grundwörtern -dorf, -bach, -brunn, -bruck, -bürg sowie Neuses. All diese Orte liegen entlang bzw. nahe der Regnitz, wo deutlich früher gesiedelt wurde. Die Akribie, mit der Dorothea Fastnacht vorgeht, zeigt sich besonders augenfällig in der ausführlichen Auseinandersetzung mit der vollständig abgedruckten und neu übersetzten Urkunde von 1002 (Anm. 6), in welcher der Hauptort des Untersuchungsgebietes erstmals genannt wird. Dabei geht es nicht um die Deutung des Namens Erlangen, das geschieht im Hauptteil ausführlich und genau anhand einer zehnseitigen Belegreihe, sondern um die Frage, ob darin das westlich der Regnitz gelegene Alterlangen oder das östlich gelegene Erlangen angesprochen ist. Hier ist m. E. zu überlegen, ob eine solche historische Diskussion nicht den Rahmen eines Ortsnamenbuches sprengt und besser in einer getrennten Veröffentlichung Platz fände. Als dritter Abschnitt der Besiedlungsgeschichte wird die hochmittelalterliche Rodungsphase vom 11. bis zum 13. Jahrhundert betrachtet, belegt u. a. durch die typischen Rodungsnamen auf -reuth wie Bubenreuth, Uttenreuth oder Kalchreuth. Dass auch in diesem Kapitel die Geschichte zentral gesehen wird, erweist sich in der Zweiteilung der Besprechung von Ortsnamen mit dem Grundwort -dorf, die z. T. schon im 2. Abschnitt, z. T. aber erst hier in ihrer siedlungsgeschichtlichen Relevanz analysiert werden.

Von sehr großer Bedeutung für die sich entwickelnde Siedlungsstruktur ist, wie Fastnacht in einem eigenen Kapitel erläutert, die Pfarreiorganisation. Die über den engeren Untersuchungsbereich hinausreichende Kartenskizze zeigt sehr anschaulich die Relevanz der Urpfarreien und ihrer Filialen für den Gang der Besiedlung.

Deutlich zweigeteilt ist der Sprachraum des Altlandkreises Erlangen, und zwar durch die knapp südlich der Stadt Erlangen verlaufende „Nordbairische Westschranke“. Diese von Hugo Steger (Anm. 7) aufgezeigte Sprachgrenze wird im vorliegenden Ortsnamenbuch in einem eigenen Kapitel anhand einer Reihe von Lauten differenziert bestätigt. Dabei wird das Oberostfränkisch im Norden des Untersuchungsgebiets der Sprache des „Nürnberger Raums“, eines fränkisch-bairischen Interferenzgebiets, im Süden gegenübergestellt. Gelegentliche „Grenzüberschreitungen“, wie sie sich z. B. in Mundart- und Schreibformen des Namens Marloffstein zeigen, werden eingehend erläutert. Dabei erbringt Fastnacht den Nachweis, dass vor -r a-Schreibungen für mhd. ō nicht nur im Würzburger (Anm. 8), sondern auch im Erlanger Raum vorkommen. Darüber hinaus wird auf den Einfluss des Wirtschaftszentrums Nürnberg, auf die Sprache gerade des Grenzraums verwiesen. Dass ein mundartliches Überschneidungsgebiet zu Identitätsproblemen bei den Bewohnern führen kann, verdeutlicht Fastnacht an einem Zitat des Aeneas Silvius Piccolomini von 1440, das dem geneigten Leser nicht vorenthalten werden soll und übersetzt lautet: „Die Nürnberger wollen weder als Baiern noch als Franken angesehen werden, sondern als ein dritter besonderer Stamm.“

Nun zu den Ortsartikeln in Teil B: Sie bringen anhand umfangreicher Belegreihen eine äußerst sorgfältige Analyse des jeweiligen Namens. Sofern eine eindeutige Erklärung nicht möglich ist, werden die Alternativen exakt durchgespielt, wie z. B. bei Rathsberg, das 1391 (Lehenbuch 1398–1421) erstmals als Ratzberg schriftlich überliefert ist. Die Autorin bespricht hier die möglichen Bestimmungswörter, den mhd. PN Rātzo (zu ahd. rāt ‘Ratʼ), den PN *Rad/*Rat (zum Adj. ahd. rad ‘schnell, geschwind, raschʼ), den Übernamen Ratz- und den Tiernamen mhd./oberdt. Ratz(e) ‘Ratteʼ und begibt sich darüber hinaus noch auf die Suche nach einem möglichen Namengeber in den einschlägigen Archivalien. Immer wieder werden Vergleichsnamen herangezogen, vor allem wenn es gilt, verbreitete, aber falsche Ortsnamendeutungen zu widerlegen. Als Beispiel dafür sei Möhrendorf genannt, das von der PN-Kurzform *Mardo herzuleiten ist und nicht vom stark flektierenden PN Martin, wie zuletzt Maas (Anm. 9) meinte und zuvor der ehemalige Erlanger Stadtarchivar Johannes E. Bischoff. Dessen nachgelassene Manuskriptfragmente hat Fastnacht für ihre Arbeit heranziehen können, doch entsprechen diese in historischer Genauigkeit und sprachwissenschaftlicher Kompetenz nicht immer den aktuellen wissenschaftlichen Anforderungen.

Wirkliche Verbesserungsvorschläge an dem hervorragenden Erlangen-Buch von Dorothea Fastnacht kann der Rezensent nicht liefern. Zwei kleine Anmerkungen seien aber gestattet.

Der dem ON Frauenaurach zugrunde liegende und zutreffend erläuterte Gewässername Aurach ist nicht 1008 erstmals bezeugt, sondern sicher erst 1069 (Anm. 10). Im herangezogenen Beleg (MGH DD Heinrich II., Nr. 174) identifizieren die Herausgeber „Aurach“ irrig als die „mittlere“ bzw. bei Bundschuh (Anm. 11) „größere Aurach“, was noch v. Reitzenstein (Anm. 12) übernimmt. Dabei meint die Urkunde die „nördliche“ bzw. „kleinere Aurach“, die nahe Pettstadt bei Bamberg in die Regnitz mündet. Erich v. Guttenberg hat auf diesen Fehler in seinen Bamberger Bischofsregesten hingewiesen. (Anm. 13)

Der zweite Hinweis bezieht sich auf den Gewässernamen die Seebach, den v. Reitzenstein (Anm. 14) irrig zum GW -bach stellt, bzw. den Ortsartikel Kleinseebach. Hier könnte auf den bereits im 9. Jahrhundert (Kop. 1160) in der Fuldaer Tradition (Anm. 15) bezeugten Ortsnamen Sebach hingewiesen werden, der indirekt den Gewässernamen belegt und als Großenseebach im Altlandkreis Höchstadt a. d. Aisch identifiziert wird, das knapp 10 km südwestlich von Kleinseebach liegt. Da Großenseebach erst 1348 wieder urkundlich fassbar ist und die Besiedlungsgeschichte alte Siedlungen primär in der Regnitzfurche erwarten lässt, könnte trotz nicht belegten Fuldischen Besitzes ein Bezug des genannten Belegs zu Kleinseebach erwogen werden (vgl. auch die Vorbemerkung zu Wellerstadt).

Im Rahmen der Präsentation des Ortsnamenbuchs Erlangen bekam Dorothea Fastnacht von Prof. Dr. Debus, Kiel, den Preis der Henning-Kaufmann-Stiftung zur Förderung der deutschen Namenforschung überreicht. Wie verdient diese Auszeichnung ist, kann der interessierte und kundige Leser des Werkes sehr gut nachempfinden, denn mit dem Band Erlangen hat die Autorin ein Standardwerk geschaffen, an dem niemand vorbeikommt, der sich historisch oder sprachlich mit Franken oder speziell dem Erlanger Raum beschäftigt.
Anmerkungen
(1) Veröffentlicht in ZBLG 53 (1990), 423–455.
(2) Wolfgang Janka, Konzeption und Methodik des Historischen Ortsnamenbuchs von Bayern (HONB), in: Ziegler, Arne / Windberger-Heidenkummer, Erika (Hg.), Methoden der Namenforschung. Methoden, Methodik und Praxis, Berlin 2011, 169–180.
(3) Hanns Hubert Hofmann, Höchstadt-Herzogenaurach (= Historischer Atlas von Bayern, Franken, Heft 1, München 1951).
(4) Peter Millian, Historische Ortsnamenkunde als Heimat-Wegweiser, in: Erlanger Nachrichten, 26.3.2016, 35. 
(5) Albrecht Greule, Rezension zu Wolf-Armin Frhr. v. Reitzenstein, Lexikon fränkischer Ortsnamen, Herkunft und Bedeutung, Oberfranken, Mittelfranken, Unterfranken, München 2009, in: BONF 47 (2010), 97 Langenzenn, Obernzenn.
(6) MGH DD Heinrich II., Nr. 3.
(7) Hugo Steger, Sprachraumbildung und Landesgeschichte im östlichen Franken. Das Lautsystem der Mundarten im Ostteil Frankens und seine sprach- und landesgeschichtlichen Grundlagen (= Schriften des Instituts für fränkische Landesforschung an der Universität Erlangen-Nürnberg 13), Neustadt/Aisch 1968.
(8) Ebd. 138.
(9) Herbert Maas, Mausgesees und Ochsenschenkel, Kleine nordbayerische Ortsnamenkunde, 3., aktualisierte Aufl., Nürnberg 1995, 152.
(10) 1069 Grenzbeschreibung: vom Zusammenfluss der Retnezae und Vrae iuxta Vram hinauf bis zum Hamerbach (BayHStA KsSelekt, Nr. 417; Reg. Bbg., Nr. 406).
(11) J[ohann] K[aspar] Bundschuh, Geographisches Statistisch-Topographisches Lexikon von Franken (…), 6 Bde., Ulm 1799/1804, Bd. I, Sp. 206 u. VI, Sp. 602 (Gegensatz » die kleinere«: I, Sp. 207, u. VI, Sp. 602).
(12) Wolf-Armin Frhr. v. Reitzenstein, Lexikon fränkischer Ortsnamen, Herkunft und Bedeutung, Oberfranken, Mittelfranken, Unterfranken, München 2009, 29.
(13) Erich Frhr. v. Guttenberg (Bearb.), Die Regesten der Bischöfe und des Domkapitels von Bamberg (VGfG, VI. Reihe, [Bd. 2], Würzburg 1963, Nr. 76. 
(14) Wie Anm. 12, 888.
(15) Codex Eberhardi I, 237 (Tr. Fulda, c. 4, Nr. 41); Datierung nach v. Reitzenstein (s. o.), 88. Nach der Dissertation von L. Clemm (Der Güterbesitz des Klosters Fulda im östlichen Franken 743–1160, Marburg 1920) bezieht das Register des Codex Eberhardi und mit ihm v. Reitzenstein, Franken, 88, das o. g. „Sebach“ auf Großenseebach.
Empfohlene Zitierweise
Antonius Reith: [Rezension zu] Dorothea Fastnacht, Erlangen. Ehemaliger Stadt- und Landkreis, in: Onomastikblog [27.06.2016], URL: http://www.onomastikblog.de/artikel/ni-rezensionen/erlangen/
Druckversion dieses Artikels als PDF
Dieser Blogartikel und das zugehörige PDF-Dokument sind lizenziert unter CC BY 3.0 DE.
Die Titeldaten für das rezensierte Werk finden Sie im DNB-Katalog.

Thursday, July 7, 2016

Ақжайық өңірінің ономастикалық келбеті

http://ibirzha.kz/a-zhajy-irini-onomastikaly-kelbeti/

Қазақ тілі – біріктіруші фактор, Номер газеты: 27 (1148)
     
Ономастикалық атаулар – ешкімді де бей-жай қалдырмайтын ғажайып әлем, өйткені айшықты атауларымыз төл тарихымыздың ажырамас бөлшегі. Дүниеде атаусыз нәрсе жоқ, не нәрсенің де өз атауы бар, тіпті тау мен тастың, кішкентай ғана бұлақтың немесе жотаның, белдің де өзіндік атауы бар. Өйткені, небір зат, болмаса тіршіліктегі құбылыс болсын, алдымен оның аты ауызға оралары хақ, содан соң ғана сол аттың заты жөнінде ойланатынымыз анық. Сондықтан, ат пен зат үйлесімділігі қашанда маңыздылығын жоймайды. Кең байтақ мекеніміздегі сан мыңдаған жер-су атауларының тарихында халқымыздың әдет-ғұрып, салт-санасы айқын бейнеленген. Қасиетті жеріміздегі төбе мен тау, көл мен өзен атауларының өзіндік сыры мен тарихи сипаты олардың әрқайсысына бабалар мұрасы ретінде қарауға негіз.




Қазақ елінің ұлан-ғайыр аумағының едәуір бөлігін құрайтын Батыс Қазақстан облысын ел арасында «Ақжайық өңірі» деп атайды. Бұл өлке Ақтөбе, Атырау облыстарымен және Ресей мемлекетінің бес облысымен шектесетіндіктен, біздің облыстың тарихи тамыры тереңнен бастау алады. Жалпы Батыс Қазақстан облысының жер-су атауларын бірнеше топонимикалық жүйеге жіктесек, аса бай тарихы бар өлкенің ономастикалық картасының біркелкі бейнесі шығады. Бұл Х.Есенжановтың «Ақ Жайық» трилогиясында көрініс тапқан. Мысалы, облыстың оңтүстік батысында орналасқан Бөкейордасы ауданының атауы «Орда» деген топонимнен туындаған, яғни орын немесе орналасу деген түбірден тараған. «Орда» сөзі – көне түркі тілінде ертедегі тайпалардың, тайпалық бірлестіктердің хандары мен бектерінің, ұлықтарының билік жүргізетін жерін белгілеу үшін қолданылған ханның сарайы, ел билеушілер тұрағы. Дәл осы топоним дәл бүгінгі күні де өз мәнін жойған жоқ. Мысалы, «Отызында орда бұзбасаң, қырқыңда қамал алмассың» деген мәтел сөз, сондай-ақ «Орда бұзар отыз жас» деген сөз тіркесі осы сөзімнің нақты дәлелі бола алады.

Сонымен қатар, Жайық гидронимі суы жайылып ағатын өзен деген мағынадан туған, яғни қазақ даласының ірі ағысты Жайық өзені Орал, Жайық қаласы Орал қаласы болып өзгергендігі баршамызға аян. Ал, бүгіннің көзімен қарасақ «Ақ Жайық», «Жайық» топонимдері белгілі бір өңірдің атауы ретінде қолданылады. Қала атауы Орал – облыс орталығы, бір сөзбен айтқанда Орал тауы мен өзенінің атына қатысты қойылған, яғни оралып жатқан тау мен өзеннің көрінісін дәл бейнелегендіктен осылай аталған.

Енді Батыс Қазақстан облысындағы Шалқар деп аталатын үлкен көл – халық арасында кеңінен қолданылатын топонимдердің бірі. Бүгінде шет елдік қонақтардың демалыс орнына айналған мемлекеттік дәрежедегі макротопоним Шалқы, яғни ернеуінен асып төгілу деген ұғымнан пайда болған, судың қасиетіне байланысты туған көне атау. Сондай-ақ, Казталовка ауданындағы Ақкөл деп аталатын көлдің аты ертеде сол өңірде өмір сүрген Ақкөл деген байдың жылқысы осы көлді жағалай қаптап жайылуына орай «Ақкөл» аталып кеткен. Осы аудандағы Қарасу ауылының аты қардың суымен толатын көл табанына орай берілген, осы жерге қар мен жаңбыр суы көп жиналатындықтан, қар, жаңбыр суынан жиналатын қара су деген мағынаны білдіреді, күні бүгін де Қарасу елді мекені деп аталып келеді. Талдыапан ауылы – түбінде үлкен су қоймасы бар ауыл, бұл табиғаттың сыйы. Бір кезде орыс байы осы жердегі көлді айнала алма ағашын, оған қоса ықтасын боларлық терек еккен. Бір қарағанда апан тәріздес бұл көлді кейін жергілікті халық Талдыапан деп атап кеткен.

Міне, өзіндік ерекше тарихы бар біздің өлкеміздің ономастикалық атаулары бір кездегі ел-жұртты салт-санасынан айырып, руханият тамырынан ажыратқан солақай саясат тұсында біраз өзгерістерге ұшырады. Дәл осы терең мағына мен құпия сырға толы жер-су атауларын отаршылдық кезеңнің таңбасынан арылту мақсатында облыстық тілдерді дамыту басқармасы бірқатар игі істерді кезең-кезеңмен жүзеге асырып келеді. Мысалы, қалаға іргелес орналасқан, өзге ұлт өкілдері көбірек қоныстанған Зеленов ауданындағы Чесноков ауылы – Сұлукөл, Первосвет – Шалғай, Набережный – Асан, Вавилин – Бастау, Кирово – Алмалы, Чебаково – Кеңжайлау, Белугин – Өркен, Родник – Айнабұлақ, Астраханкино – Аққайнар, Кузнецово – Бірлік, Красненький – Жігер, Калинин – Табынбай тәрізді айшықты атаулармен өзгертілді. Осы тектес елді-мекен атауларын өзгерту сән-салтанат үшін емес, елдігіміз бен бірлігіміз үшін қажет. Өйткені, тарихи атаулар – ұлттығымыздың айқын көрінісі. Біздің мақсатымыз отаршылдық кезеңді еске салатындай атауларды тілдің төл заңдылығына сәйкестендіру. Әрбір іс халықтан бастау алатындығын ескерер болсақ, дәстүрге бай, тарихы өнеге болатын өңір – Батыс Қазақстан жерінің айшықты атаулары өз жерінің тарихына айналуда, яғни топонимдер – жердің тілі болса, ал жер дегеніміз – географиялық атаулар арқылы адамзаттың тарихы жазылатын кітап.

Тарихы жоқ елдің болашағы бұлыңғыр, сондықтан келер ұрпақ тарихтан тағылым алу үшін елдігімізді әйгілейтін, ұлттығымызды ұлықтайтын тарихи атауларымыздың тарихи шежіре екендігін санаға құю – басты міндет. Өлкеміздегі әр жердің, судың, елді мекендер мен мәдени орындардың аттарының қатпарлы сыры – кейінгі ұрпаққа өнеге. Біздің мүдделі мақсатымыз – бабалар мұрасына байыппен қарай білу. Бұл орайда мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаев еліміздің алдына әлемдегі бәсекеге қабілетті отыз елдің қатарына қосылу міндетін қойған болса, ал осы бәсекеге қабілеттіліктің басты рухани көрсеткіші – мемлекетіміздің тілі. Мемлекеттік тіл – мемлекеттің іргесін қалайтын, оның қабырғасын тұрғызатын, күмбезін көтеретін бірден-бір құрал. Біз 30 озық елдің қатарына мемлекеттік тіл арқылы жете аламыз, өйткені, әлемдік қауымдастық өз болмысымен танылған елді ғана мойындайды. Мемлекетіміз өркениет көшіне бет бұрған тұста өзімізді өзгелерге таныстырудың басты айқындауышы – елді мекен, жер-су атаулары.

Жердің аты – бұл тарих қойнауынан сыр шертетін шежіре, ал бұл – болашақ ұрпақ үшін аса қажет құндылық. Жердің аты өшсе, тарихы да бірге өшті деген сөз. Сондықтан, ономастикалық атаулар – рухани байлығымыз, этникалық мәдениетіміз, салт-дәстүріміздің бір бөлшегі, олар қоғаммен бірге жасасатын ескерткіш, ғасырдың бізге тарту еткен сыйы. Қазақтың ұлттық болмысын, белгілі бір дәуірдің тарихын топонимдердің шығу тарихына қарап біле аламыз, оларды қалпына келтіріп, келесі ұрпаққа аманат ретінде қалдыру – сала мамандарының ұстанымы. Жалпы облысымыздағы ұлттық ономастикалық саясатты нық орнықтыру бағытындағы жұмыс өзінің жүйелілігімен ерекшеленеді. Соңғы 5 жылда Батыс Қазақстан облысы бойынша бірталай ауыл-аймақтарға егемендігімізге сай атаулар беріліп, кейбір мағынасы жойылған географиялық объектілер мен көшелердің, білім ордаларының атаулары тәуелсіздік талабына сай өзгертілді. Ақжайық өңірінің жер-су атауларының ерекшелігі олардың айшықтылығында, мысалы, Қаражар, Жаңатаң, Сұлукөл, Бәйтерек, Ақтау, Мерей, Амангелді, Атамекен, Алмалы, Қосшы және т.б.

Қолданыстағы заңға жүгінер болсақ, «Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысы туралы» Заңында атқарушы және өкілеттік биліктің төменнен жоғарыға дейінгі міндеттері айқын көрсетілген. Алайда, қай деңгейге болмасын билік өз өкілеттігін сол атауы өзгертілуге тиісті жерлердегі халықтың пікірімен санасып қана жүзеге асырады делінген, яғни осы шаралардың бастауында халық тұр деген сөз. Осы мақсатта былтырғы жылы облысымыздың барлық аудандарының ауылдық округтерінде жергілікті тұрғындардың жиналыстары өткізіліп, басқарма тарапынан ақпараттық түсіндіру жұмыстары жүргізілді, бұл жұмыстар бүгінгі таңда өз нәтижесін беруде. Байырғы жергілікті ұлт өкілдерінен тұратын аудандарда елді-мекен, жер-су қала берді көше атауларын өзгерту мәселесі түбегейлі реттеле келді және олардың шешілуіне еш кедергі болған да емес, өйткені, ономастика мәселесі – қоғамның толғақты мәселелерінің бірі.

Біздің мақсатымыз – тәуелсіз мемлекетіміздің сипатын білдіретін, ұлттық тарихымызды айшықтайтын атаулар арқылы ұлттық ономастикалық кеңістікті қалыптастыру, бір сөзбен айтқанда ұрпақты ұлттық рухта тәрбиелеу жастардың санасында елдік пен ерлік дәстүрлерін қалыптастыру болып табылады. Өйткені, Батыс Қазақстан жері – дәстүрге бай, тарихы өнегеге, сырға, шежіреге толы өңір, халықтың аялап қойған атауларын – ғасырлық мұрамызды ұрпақ санасына ұялата алмасақ бізге сын. Мән-мағынасы анық, тарихтан сыр шертетін атаулар әр адамның жүрегіне жылы тиері даусыз. Республика бойынша ономастикалық бірліктер атауына жарияланған уақытша тоқталысқа қарамастан, басқарма мамандары Ақжайық өңірінің ономастикалық атауларын ұлттық мүддемізге сәйкестендіру мақсатындағы түсінік жұмыстарын одан әрі жалғастыра бермек. Ұлттық ономастикамыздың бүгініне тоқмейілсімей, өз өлкеміздің ономастикалық ажарын бүгінгіден де ажарландырып, облыстың ономастикалық картасын кеңейте түсу – сала мамандарының негізгі міндеті.

Ономастиканың келесі бір өзекті тұсы – антропонимика, яғни кісі есімдерін, әсіресе, адам аты-жөндерінің құжатта жазылуын қамтамасыз ету мақсатында облыс мектептері мен кәсіптік білім беру мекемелерінде «Мәңгілік ел идеясы – ұлт құндылығы» патриоттық шарасы жылма-жыл өткізіліп келеді. Шараның мақсаты – «Ұлты қазақ азаматтарының тегі мен әкесінің атын реттеу» туралы Президент Жарлығын насихаттау. Мәселен, орыс «а» қосымшасының қазақ есімдеріне де жалғануы құжатта да көрініс таба бастады. Мысалы: Жанара, Аселя, Айгуля және т.б. Сөйтіп, ұлттық есімдер өз мазмұнынан, шырайынан айырыла бастады. Осы үрдістен жастарды алшақтату, қауіпті құбылысқа айналмауын қамтамасыз ету және Кеңес дәуірінен келе жатқан тегіміздегі -ов, -ев, -ин, -ич-терден арылуды насихаттауда бұл шараның мәні зор. Биылғы жылы аталмыш шара ел тәуелсіздігінің 25-жылдық мерекесімен орайластырылып, «25-жылдыққа – 25 патриоттық шара» айдарымен облысымыздың бірқатар аудандары мен қала мектептерінде өз жалғасын тапты.

Осы мақалаға арқау болған мәселелерді реттеу үшін «Ұлттық ономастика» және «Жеке кәсіпкерлік» туралы Заңдарды қабылдау, ҚР «Тіл туралы», «Жарнама туралы» Заңдарына өзгерістер енгізу қажет. Ономастика мәселесі – ел тәуелсіздігінің рухани көзі, ел еңсесін көтеретін саяси мәні бар мәселе. Нағыз тәуелсіз ел болған уақытта тіл мәселесіне қалай болса солай қарау ұлтымызға сын. Осыған орай әлем мойындаған мына бір қағиданы ұстануымыз қажет, ол тәуелсіз елдің тәуелсіз тілі болуы тиіс деген қағида. Сондықтан, ғасырлар қойнауынан сынын бұзбай, қуатын кемітпей, әрі мен нәрін жоғалтпай таза да көркем келбетімен жеткен ұлттық құндылықтарымызды болашақ ұрпаққа жеткізу – барлық тіл жанашырларының міндеті.

Олай болса, әрбір адамның атамекені – алтын бесігі, жер бетіндегі барлық асылдан қымбат дүние екендігін әрдайым есте ұстап, жердің ата-бабаның хаты екендігін ескере отырып, туған өлкеміздің ономастикалық ажарын айшықтауға өз үлесімізді қосайық. «Әдет-ғұрыптың қаймағы бұзылмаған қазақтарда өмірдің бір саласын қамтитын тарихи оқиғалармен байланысты елді-мекен, жер-су атаулары мен адам аттарының атадан балаға жалғасып жататын жақсы дәстүр бар» деген Ш. Уәлихановтың пікіріне жүгінсек, бұл дәстүрді жалғастыру, оны ұрпақ қажетіне жарату бағытында жұмыстанып, жұмыла көтерген жүктің жеңіл болатындығын дәлелдейік.

Ендеше, тіліміздің қасиетіне қасиет қосып қайта түлету үшін бір кездегі ешкімнің намысына тимей аса бір сақтықпен жүргізілген тарихи атауларымызды қалпына келтіру мәселесіне бүгінгі күннің көзімен қарап, себебі, төл тарихымыз бен мәдениетіміз арқылы қазақ өркениетінің көшін ілгерілету қажет деп есептеймін.


Гульнар Әлжанова,
Облыстық тілдерді дамыту басқармасының бас маманы
Суреттерді түсірген Я. Кулик
При любом использовании материалов сайта, гиперссылка на ibirzha.kz обязательна.