On 4 October 2025, the Real Academia Galega (RAG) held the 10th Galician Onomastics Day at the Museo de Pontevedra, dedicating the meeting to talasonimia - the traditional place-names of the sea and shore. With over 1,500 km of coastline (2,555 km including islands and marshes), Galicia preserves thousands of orally transmitted micro-toponyms - names for cliffs, skerries, sandbanks, channels, fishing grounds - that guided generations of fishers. Because these sea-names rarely appear in cadastral records, they risk disappearing with the elders who still remember them. The event issued a clear message: collect them now.
In the opening session, Ana Boullón (RAG secretary and co-organizer) and Gonzalo Navaza joined María Ángeles Tilve (director, Museo de Pontevedra) and Rafael Domínguez (vice-president, Deputación de Pontevedra), reaffirming institutional support since the first edition in 2016. Boullón emphasized that sea-names once fulfilled the functions we now associate with GPS and must be documented before they vanish. Ángel Suances (Radio Galega) interviewed Helena Domínguez live during the event.
The morning program opened with María Ángeles Piñeiro Antelo (USC) on historical cartography and power - from medieval portolan charts (e.g., the Pisan chart) to Domingo Fontán’s Carta Xeométrica - showing how official maps often under-represent marine toponymy and how names both reflect and shape authority. Researcher Helena Domínguez (Illa de Arousa) and Xosé Lois Vilar (Instituto de Estudos Miñoráns) argued for immediate fieldwork with groups of fishers and shellfishers aged 70+, highlighting polymorphism across communities (e.g., Con Caghado vs. Mesa do Con; Pedras Sálvores/Salvas vs. Pedras Albas) and the value of fishers’ “cadernos de marcas” - handwritten notebooks of bearings and grounds. Veteran skipper José Benito Rodríguez Álvarez (“Tito o Chirro”) contributed first-hand testimony from decades along the Galician, Portuguese, and African coasts, while Vilar stressed that collection must go beyond mapping: ask why a name exists, and what stories it bears.
The afternoon turned to naonimia - names of boats and bateas (raft mussel farms). Lucía López Lires (Guardacostas, former mariscadora) and Aarón Otero Ferrari (both USC students) reported a high proportion of female names, frequent references to local people and places, maritime phenomena, and dialectal traits (e.g., seseo, gheada); unexpectedly, Spanish forms appeared more often than first assumed. Xosé Manuel Dopazo Entenza presented a didactic unit for secondary schools, showing how ship-names can anchor curriculum content and raise awareness of diglossia and naming motivations. Writer-musician Xurxo Souto closed with “A ruta de Ulises Fingal,” evoking the marine painter Urbano Lugrís and the memory of Milucho Mariñas, a legendary percebeiro who knew the rocks “from Avilés to Corrubedo.”
Takeaway: Galicia’s sea-names are an intangible cultural treasure and a practical memory of navigation and livelihood. The X Xornada calls for coordinated oral collection, archival integration, and official/digital cartography - before time and tides erase this knowledge.
(Galego)
Crónica da X Xornada de Onomástica Galega
Titular: Chamamento urxente para salvar os nomes do mar: especialistas e xente do mar, xuntos en Pontevedra
O 4 de outubro de 2025, a Real Academia Galega (RAG) celebrou no Museo de Pontevedra a X Xornada de Onomástica Galega, dedicada á talasonimia - os nomes tradicionais do mar e da beiramar. Cun litoral de máis de 1.500 km (2.555 km co perímetro de illas e marismas), Galicia garda milleiros de microtopónimos transmitidos oralmente - cantís, cons, petóns, canles, zonas de peixe - imprescindibles para a navegación e a pesca de xeracións enteiras. Ao careceren de tradición escrita, urxe recollelos agora, mentres viven os derradeiros informantes.
Na mesa inaugural interviñeron Ana Boullón (secretaria da RAG e coorganizadora), Gonzalo Navaza, María Ángeles Tilve (directora do Museo de Pontevedra) e Rafael Domínguez (vicepresidente da Deputación de Pontevedra), co aval das institucións que apoian a xornada desde 2016. Boullón lembrou que os talasónimos cumprían as funcións que hoxe asociamos ao GPS e que é preciso documentalos antes de que desaparezan. Ángel Suances entrevistou en directo na Radio Galega a Helena Domínguez.
A sesión da mañá abriu con María Ángeles Piñeiro Antelo (USC) sobre cartografía histórica e exercicio do poder - das vellas cartas portolanas (como a Pisana) á Carta Xeométrica de Domingo Fontán -, amosando tanto a infrarrepresentación da toponimia mariña na cartografía oficial como a dimensión simbólica dos nomes. A investigadora Helena Domínguez (Illa de Arousa) e Xosé Lois Vilar (Instituto de Estudos Miñoráns) reclamaron traballo de campo inmediato con grupos de mariñeiros e mariscadoras maiores de 70 anos, insistindo no polimorfismo entre comunidades (p. ex., Con Caghado / Mesa do Con; Pedras Sálvores/Salvas / Pedras Albas) e na importancia dos cadernos de marcas—anotacións manuscritas que gardan orientacións e nomes ás veces inéditos. O patrón José Benito Rodríguez Álvarez “Tito o Chirro” achegou a súa experiencia desde a costa galega ata o Índico; Vilar subliñou que non abonda con situar un nome: cómpre preguntar, contextualizar e coñecer as historias que contén.
Pola tarde, a xornada centrouse na naonimia—os nomes dos barcos e das bateas das Rías Baixas. Lucía López Lires (Servizo de Gardacostas, ex-mariscadora) e Aarón Otero Ferrari (estudantes de Lingua e Literatura Galegas na USC) detectaron moita presenza de nomes de muller, referencias a persoas e lugares próximos, termos do mundo mariño e trazos dialectais como seseo e gheada; contra o esperado, constataron unha presenza notable de formas en castelán. Xosé Manuel Dopazo Entenza presentou unha proposta didáctica para a ESO, amosando como a naonimia pode vincular contidos curriculares e conciencia lingüística. Xurxo Souto pechou o programa con “A ruta de Ulises Fingal”, evocando Urbano Lugrís e a memoria do percebeiro Milucho Mariñas, que nomeaba pedras “desde Avilés a Corrubedo”.
Conclusión: Os nomes do mar son un tesouro inmaterial e unha memoria práctica de navegación e traballo. A X Xornada fixo un chamamento a unha recolleita oral coordinada, á súa integración en arquivos e cartografía oficial/dixital e a aproveitar este patrimonio antes de que o tempo o borre.
No comments:
Post a Comment